Płaca minimalna: ilu pracujących Polaków ją otrzymuje?

Przeczytaj także: Wzrost płacy minimalnej będzie silnym ciosem dla rynku pracy

Kto ma rację? Czy faktycznie zbyt dużo polskich pracowników otrzymuje płacę minimalną i w związku z tym jest to poważny problem społeczny? Jedynych w pełni wiarygodnych danych na ten temat dostarcza GUS, który co dwa lata przeprowadza badanie o nazwie „Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku”.

W oparciu o dane z tego badania zdecydowaliśmy się na przeprowadzenie szczegółowej analizy rozkładów wynagrodzeń osób o najniższych dochodach. Z informacji zawartych w październikowym badaniu przeprowadzonym w 2012 roku wynika, że 8,4% Polaków otrzymuje płacę minimalną. Przyjrzyjmy się tym danym dokładniej i zobaczmy jak wyglądają rozkłady wynagrodzeń w różnych sektorach i działach gospodarki.

Analizy rozpocznijmy od porównania rozkładów wynagrodzeń w sektorze publicznym i prywatnym (wykres 1.).

Jak widzimy na wykresie 1., w przypadku zarobków powyżej 2 600 PLN miesięcznie, rozkłady płac są podobne w obu sektorach gospodarki. Dane pokazują, że procent osób otrzymujących dowolne wynagrodzenie wyższe od 2 600 PLN jest nieznacznie mniejszy w sektorze prywatnym niż publicznym.

Zdecydowanie inaczej wygląda sytuacja w przypadku dochodów poniżej 2 600 PLN miesięcznie. Patrząc na lewą stronę wykresu widzimy, że w sektorze publicznym znacząco maleje liczba osób otrzymujących coraz niższe wynagrodzenie. W 2012 roku płacę w wysokości 1 500 PLN otrzymywało zaledwie 0,58% pracowników sektora publicznego. Oznacza to, że w sektorze publicznym praktycznie nie mamy do czynienia z problemem płacy minimalnej, bo otrzymuje ją znikoma grupa zatrudnionych. Odmiennie wygląda sytuacja w sektorze prywatnym. Patrząc na lewą stronę wykresu obserwujemy wyraźny wzrost liczby osób o coraz niższych dochodach, a płace w wysokości 1 500 PLN otrzymywało aż 12,9% zatrudnionych. Zaskakujący jest również gwałtowny wzrost z 3,8% do 12,9% liczby osób zarabiających między 1 600 a 1 500 PLN. Patrząc na te dane można powiedzieć, że problem niskich płac dotyczy wyłącznie pracowników sektora prywatnego.

Analizując rozkłady zawarte na wykresie nasuwa się zasadnicze pytanie: skąd się bierze tak duża różnica miedzy najniższymi dochodami w sektorze publicznym i prywatnym? Zaobserwowane zależności trudno wytłumaczyć w oparciu o racjonalne dane statystyczne. Można założyć, że w sektorze prywatnym pracuje więcej osób i że zajmują one niższe stanowiska. Jednakże założenia te nie uzasadniają aż tak dużych rozbieżności. Po drugie, w przypadku wynagrodzeń wyższych niż 2 500 PLN rozkłady wynagrodzeń w obu sektorach są podobne, więc trudno zrozumieć dlaczego rozkłady płac niższych niż 2 500 PLN zaczynają się drastycznie różnić.

Jednym z racjonalnych i bardzo prawdopodobnych wyjaśnień tych rozbieżności jest istnienie „szarej strefy wynagrodzeń” w sektorze prywatnym. Jak wykażemy w dalszej części artykułu, założenie to znajduje potwierdzenie w wielu innych danych statystycznych pochodzących z tego samego badania GUS.