Prawa pracownika: powstrzymanie się od pracy

Przeczytaj także: Praca zdalna - jakie zmiany w Kodeksie pracy?

Bezpośrednie zagrożenie

Możliwość powstrzymania się od wykonywania obowiązków zawodowych daje pracownikom art. 210 K.p. Zgodnie z § 1 tego przepisu uprawnienie to przysługuje, jeżeli warunki pracy:

• nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i
• stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika bądź też innych osób.

Należy tu pamiętać, że ustawodawca wymaga, aby powyższe przesłanki były spełnione łącznie, co znajduje swoje potwierdzenie w orzecznictwie (por. wyrok SN z 11 maja 2006 r. (I PK 191/2005, OSNP 2007, Nr 9-10, poz. 128).

Co więcej, powstrzymanie się od wykonywania pracy w warunkach nieodpowiadających przepisom BHP nie stanowi naruszenia obowiązków wynikających ze stosunku pracy jedynie wówczas, gdy pracownik zawiadomi o tym niezwłocznie swego przełożonego (por. wyrok SN z 9 maja 2000r, I PKN 619/99, OSNAPiUS 2001, Nr 20, poz. 610).

W przypadku, gdy samo powstrzymanie się od pracy nie zażegnuje niebezpieczeństwa, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, o czym musi również bezzwłocznie poinformować pracodawcę (art. 210 § 2 K.p.).

W tym miejscu warto zauważyć, że istnieją sytuacje, w których pracownik ma nie tylko prawo, ale i obowiązek powstrzymania się od wykonywania pracy. Wskazuje na to wyrok SN z 7 stycznia 1998 r. (I PKN 405/97, OSNAPiUS 1998, Nr 22, poz. 651), w świetle którego „powstrzymanie się od wykonywania pracy zagrażającej zdrowiu pracownika może w konkretnych okolicznościach sprawy stanowić przedmiot pracowniczego obowiązku dbałości o dobro pracodawcy (art. 100 § 2 pkt 4 K.p.)”.

Na uwagę zasługuje również to, że w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia, pracownik może nie tylko tymczasowo zaprzestać wykonywania swych obowiązków, ale i w ekstremalnej sytuacji skorzystać z, przewidzianego w art. 55 § 1¹ K.p., prawa do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy.

Stan psychofizyczny

Art. 210 K.p. przewiduje również zupełnie inny przypadek, w którym powstrzymanie się pracownika od pracy jest uzasadnione. Zgodnie bowiem z § 4 tego przepisu, pracownik ma prawo (po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy) do powstrzymania się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.