Ergonomiczne stanowisko pracy

Przeczytaj także: Ergonomia stanowiska pracy 2009

Ergonomia w pracy umysłowej

Długotrwałe unieruchomienie organizmu obciąża kręgosłup i mięśnie pleców a także powoduje spowolnienie procesów fizjologicznych. Dolegliwości układu mięśniowo szkieletowego u osób wykonujących pracę w pozycji siedzącej dotyczą ok. 35% tej pracowników. Praca rutynowa jest bardzo często monotonna i w dłuższym okresie powoduje znużenie i zmniejszenie zaangażowania w poprawne jej wykonywanie. Z kolei praca intensywna jest często wykonywana pod presją czasu. To skutkuje stresem, zmęczeniem, bólami głowy i frustracjami. Praca z komputerem powoduje również problemy z oczami, dłońmi, ramionami i nogami. Wszystko to zmniejsza efektywność oraz zadowolenie z pracy oraz przyczynia się do częstszych absencji.

Tym problemom można zapobiegać projektując stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii. Zdecydowanie poprawi to komfort pracy, a także zwiększy zadowolenie pracodawcy.

Zagrożenia dla zdrowia w pracy biurowej

1. Wpływ pracy przy komputerze na wzrok
Praca przy komputerze, szczególnie długotrwała, w złych warunkach, może powodować takie dolegliwości jak:

• przemijająca (nie zawsze!) krótkowzroczność
• rozmywanie się obrazu
• zły kontrast widzenia
• podwójne widzenie
• uczucie pieczenia, kłucia, ucisku
• tępy ból oka
• łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek

Na subiektywne dolegliwości związane ze zmęczeniem oczu na skutek pracy przy komputerze skarży się aż 90% kobiet i 80% mężczyzn!

2. Obciążenia psychiczne

Praca przy komputerze pociąga za sobą również duże obciążenia psychiczne. Po pierwsze, często jest to praca jednostajna i monotonna. Powtarzanie tych samych czynności powoduje znużenie i apatię. Z drugiej strony nowoczesny sprzęt o dużej mocy obliczeniowej ma krótki czas reakcji. Zmiany na monitorze pojawiają się błyskawicznie, dużo szybciej, niż może na nie zareagować układ nerwowy człowieka. Powoduje to konieczności wytężonej i ustawicznej uwagi, co prowadzi do zmęczenia i różnych symptomów napięcia: trudności w myśleniu, drażliwości, nerwowości, uczucia leku, skłonności do zapominania, a nawet… ziewania. Kolejna przyczyną stresu jest też abstrakcyjność pracy przy komputerze. Operator styka się z symbolicznymi wyobrażeniami rzeczy, z ich abstrakcyjnymi przedstawieniami, co powoduje poczucie alienacji. Karol Marks byłby zaskoczony żywotnością swojej teorii!

3. Wpływ na układ szkieletowo – mięśniowy

To kolejna grupa zagrożeń związanych z praca przy komputerze. Na dolegliwości układu mięśniowo szkieletowego skarży się 50% badanych mężczyzn i 70% kobiet. Mimo, iż dolegliwości te wydają się błahe, w istocie jest to cicha bomba. Prowadzą do poważnych stanów zwyrodnieniowych w rejonie szyjno barkowym, palcach i nadgarstkach, okolicach ud i krzyża. Skąd się to bierze? Pracując przy komputerze zmuszeni jesteśmy pozostawać przez długi czas w określonej pozycji oraz wykonywać dokładne ruchy o dużej powtarzalności.

Cumulative Trauma Disorders (dolegliwości powstające w wyniku mikrourazów)

Cumulative Trauma Disorders to inaczej psychiczne i fizyczne urazy, występujące w stałym miejscu, a wywołane biomechanicznym działaniem na specyficzną cześć ciała (plecy, ręce, kark, nadgarstki). CDT różni się od tradycyjnego zmęczenia mięśni, ponieważ nie objawia się w krótkim okresie. Syndrom CDT powstaje w wyniku powtarzających się niesprzyjających warunków. Tak powstałe urazy są bardzo trudne a w niektórych przypadkach niemożliwe do wyleczenia. Dlatego tak ważna jest profilaktyka!

Podstawową przyczyną powstawania urazów mogą być:

1. Powtarzający się ruch, taki jak:

• pisanie na klawiaturze
• ciągły ruch ręką i ramieniem przy pracy myszką
• sięganie po dokumenty znajdujące się powyżej ramion

2. Nacisk na mięśnie i nerwy wywołany przez:

• zginanie nadgarstka i opieranie o powierzchnię
• ciągły kontakt łokci z blatem
• nacisk na mięśnie nóg spowodowany niewielką ilością miejsca

3. Nieprawidłowa postawa w trakcie pracy:

• brak możliwości położenia stóp płasko na podłodze
• nieprawidłowa postawa, brak oparcia i podłokietników
• nieprawidłowa wysokość siedzenia i blatu

Inne choroby wywoływane przez nieprawidłowo zorganizowane stanowiska komputerowe

Ergonomiczne stanowisko pracy

Ergonomiczne stanowisko pracy przy komputerze powinno spełniać trzy podstawowe kryteria:

• umożliwiać pracę wielu zadań
• umożliwiać dostosowanie do indywidualnych potrzeb użytkownika
• umożliwiać zmianę pozycji

Podstawowe elementy stanowiska pracy

Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować nadmiernego obciążenia układy mięśniowo szkieletowego ani innych uciążliwości, związanych z przybieraniem niewygodnych pozycji ciała. Pozycja korpusu i ramion powinna być jak najbardziej naturalna, minimalizująca zbędne ruchy i wymuszone ułożenie. Szczególnie niebezpieczne jest to, co niezauważalne, czyli stałe obciążenie pleców, stóp, ramion, nóg i nadgarstków. Dolegliwości z nim związane, na co dzień bagatelizowane, objawiają się zwykle kiedy jest już za późno.
Stół

• powinien mieć możliwość regulacji wysokości. Wysokość blatu powinna być dostosowana do pracującej przy nim osoby i pozwalać na zachowanie co najmniej kąta 90 stopni (miedzy ramieniem a przed ramieniem) przy pisaniu na klawiaturze. Przestrzeń na nogi powinna pozwolić na płaskie ułożenie stóp na podłodze. Jeśli brak jest regulacji blatu – można skorzystać ze specjalnych podnóżków.
• powierzchnia stołu musi umożliwiać wygodną pracę z notatkami i dostępność wszelkich potrzebnych nam narządzi. Wszystkie elementy wyposażenia stanowiska powinny być w zasięgu ramion, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji. Jeśli nie jest to możliwe - można skorzystać z różnego rodzaju udogodnień: podstawek na notatki, stojących i wiszących kuwet, podstawek pod telefon itp.
• głębokość stołu powinna pozwalać na oparcie nadgarstków przy pisaniu na klawiaturze, najlepiej na specjalnej podkładce
• w przypadku częstej pracy z dokumentami i notatkami, stanowisko powinno być wyposażone w uchwyt na dokumenty, z regulacją ustawienia wysokości i nachylenia. Uchwyt powinien znajdować się przed pracownikiem – między klawiaturą a monitorem, zawsze tak, by minimalizować ruchy głowy

Krzesło

• powinno być obrotowe i mieć możliwość regulacji wysokości siedziska. Oparcie krzesła powinno być ukształtowane zgodnie z naturalna pozycja kręgosłupa i mieć regulacją kąta nachylenia
• powinno mięć co najmniej pięć miejsc podparcia, zapewniając w ten sposób stabilność. Niedopuszczalne są jakiekolwiek luzy w jego konstrukcji
• bezpieczne dla zdrowi krzesło powinno mieć również regulowane podłokietniki

Oświetlenie

• powinno być trojakiego rodzaju: naturalne (światło słoneczne), ogólne (świetlówki o białej barwie) oraz miejscowe (regulowane lampki o żółtej barwie światła, które powinny być ustawione tak, aby nie raziło pracownika).

Podnóżek

• bardzo istotny, a prawie nieobecny element wyposażenia biurowego. Ma za zadanie utrzymanie naturalnego kąta nachylenia stóp w pozycji siedzącej. Podnóżek powinien mieć antypoślizgową powierzchnię.

Ekran

• najlepiej ciekłokrystaliczny (w przeciwieństwie do tradycyjnych monitorów nie emituje szkodliwego promieniowania).
• monitor należy ustawić tak, aby był w odległości od 40 do 70 cm i 200 - 500 poniżej linii wzroku. Ważne jest aby płaszczyzna ekranu była równoległa do twarzy. Ustawienie monitora powinno wyeliminować odblask.

Klawiatura i mysz

Tu również chodzi o jak najbardziej naturalna, niewymuszona pozycję rąk zapobiegającą jednostałym, długotrwałym obciążeniom ramion i nadgarstków

• klawiatura i mysz powinny znajdować się w specjalnej szufladzie. W pisaniu na klawiaturze istotne jest, aby nadgarstki miały cały czas wsparcie na przednim wsporniku a jeśli to możliwe – na żelowej podkładce. Zapobiega to bardzo niebezpiecznym, długotrwałym obciążeniom stawów, które po latach pracy przemieniają się w dokuczliwe schorzenia.
• klawiatura powinna mieć możliwość regulacji kąta nachylenia.
• najbardziej naturalne ułożenie dłoni zapewnia klawiatura dzielona. Komputer - powinien być ustawiony tak, aby umożliwiać łatwy dostęp do napędów CD, DVD czy dyskietek.
• mysz, podobnie jak klawiatura, stwarza zagrożenie długotrwałymi obciążeniami nadgarstków. Dlatego jej umiejscowienie powinno pozwalać na oparcie nadgarstka na blacie, o ile to możliwe
• na podkładce żelowej.

Czy twoja praca jest bezpieczna? - podstawowe warunki bezpiecznej pracy przy komputerze

1. Na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2m2 wolnej podłogi.
2. Szerokość przejścia w biurach powinna być nie mniejsza niż 60 cm.
3. Wszystko po co sięgasz powinno leżeć w zasięgu rąk bez konieczności wychylania się i skrętu tułowia, oraz na wysokości nie wyższej niż bark.
4. Klawiatura i mysz powinny być umieszczone na wysuwanej szufladzie, ok. 60 -75 cm nad ziemią. Blat pod monitor – 70 -90 cm nad ziemią, przy czym różnica miedzy blatem klawiatury i monitora nie powinna być mniejsza niż 10 cm.
5. Odpowiednia przestrzeń dla nóg, dla wysokiego mężczyzny to 65 cm wysokości, 70 cm głębokości, 70 – 80 cm szerokości.
6. Krzesło powinno mieć 5 punktów podparcia i sztywną, pozbawiona luzów konstrukcję.
7. Krzesło powinno mieć możliwość regulacji wysokości siedzisk. Odpowiedni zakres regulacji wysokości to 40 -51 cm.
8. Stały kąt oparcia powinien wynosić ok. 10 stopni odchylenia w tył od pionu. Odpowiedni zakres jego regulacji to 5 stopni w przód i 30 w tył.
9. Stanowisko powinno umożliwiać położenie stóp płasko na podłodze. Jeśli jego konstrukcja na to nie pozwala – powinno być wyposażone w podnóżek.
10. W przypadku częstej pracy z dokumentami i notatkami, stanowisko powinno być wyposażone w uchwyt na dokumenty, z regulacją ustawienia wysokości i nachylenia. Uchwyt powinien znajdować się przed pracownikiem – między klawiaturą a monitorem, zawsze tak, by minimalizować ruchy głowy.
11. Monitor komputera powinien mieś możliwość odchylenia do 20 stopni do tyłu. W przypadku braku regulacji stanowisko powinno być wyposażone w umożliwiającą ja podstawkę.
12. Klawiatura powinna mieć możliwość regulacji kąta nachylenia.
13. Stanowisko powinno umożliwiać oparcie nadgarstków podczas pisania na klawiaturze i korzystania z myszy, najlepiej na podstawce żelowej.

Praktyczne porady – jak uniknąć biurowych kontuzji

1. Przed rozpoczęciem pracy zrób małą rozgrzewkę - rozgrzej nadgarstki, łokcie, barki i kręgosłup. Nie zawadzi rozgrzewka nóg - wbrew pozorom pozycja siedząca nie najlepiej wpływa również na nogi.
2. Zadbaj, aby nadgarstki były w cieple - nie pozwól aby mięśnie i ścięgna ostygły po rozgrzewce. Są wtedy narażone na większe ryzyko przeciążenia.
3. Rób częste przerwy na ćwiczenia i rozluźnienie mięśni.
4. Uprawiaj jakiś ogólnorozwojowy sport np. pływanie - świetnie wpływa na rozwój praktycznie wszystkich partii mięśniowych - wzmacnia je dzięki czemu są mniej podatne na uszkodzenia.
5. Nie rozmawiaj przez telefon przytrzymując słuchawkę między ramieniem i szyją jednocześnie pisząc na klawiaturze.
6. Pisząc na klawiaturze nie uderzaj mocno w klawisze - naciskaj je delikatnie.
7. Myszkę trzymaj lekko - nie ściskaj jej. Umieść ją tak, abyś nie musiał do niej daleko sięgać. Zastanów się nad wykorzystaniem trackballa. Taka myszka znacznie mniej obciąża nadgarstek. Jeżeli korzystasz z tradycyjnej myszki stosuj podkładki pod nadgarstek (np. żelowe).
8. Kup sobie dobrą klawiaturę - dobrze wyprofilowaną, z dobrych materiałów, najlepiej z podstawką pod nadgarstki. Tzw. klawiatury ergonomiczne nie są wcale ergonomiczne (moja prywatna opinia oparta o doświadczenie). Zauważyłem, że ramiona, barki i kręgosłup są najmniej obciążone jeżeli stosuje się tradycyjną klawiaturę - nie łamaną. Dobre klawiatury można dostać już za niecałe 60 zł. Jeżeli klawiatura jest bez podstawki można ją dokupić (polecam żelowe).
9. Kup dobre krzesło, z regulacją oparcia na odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Możesz też zastosować specjalne nakładki na oparcie. Dobrze jeżeli oparcia na łokcie wyłożone są miękkim materiałem - gąbką, pianką. Jeżeli nie stać cię na takie krzesło możesz zrobić coś sam. Zapobiegniesz dzięki temu ewentualnym uszkodzeniom nerwów łokciowych, które przebiegają bardzo płytko.
10. Ogranicz czas spędzany przy komputerze. Jeżeli będziesz zbyt długo pracować przy komputerze nie pomogą prawidłowa postawa, ćwiczenia, świetne meble i inny sprzęt jeżeli pracujesz ponad wytrzymałość swojego organizmu.

10 porad praktycznych (za Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Świdnicy)

Prawo

Prawidłowa organizacja i wyposażenie stanowiska pracy jest obowiązkiem pracodawcy, wynikającym z poniższych rozporządzeń Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (Dz. U. 1998 nr 148 poz. 973).

Pracodawca zobowiązany jest do oceny i dokumentacji ryzyka związanego z wykonywaniem określonej pracy oraz stosowania odpowiednich środków profilaktycznych. Powinien tak zorganizować pracę i stanowisko pracy swoich pracowników, aby zabezpieczyć ich przed czynnikami i uciążliwościami szkodliwymi ich dla zdrowia – głównie przez stosowanie odpowiednich technologii, urządzeń i materiałów.

Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, zapewniając swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny i higieniczny, z uwzględnieniem wymagań ergonomii.

Każdemu pracownikowi pracodawca zobowiązany jest zapewnić:

• co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia
• co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.)
• światło dzienne i dodatkowe oświetlenie elektryczne o odpowiednich parametrach.

W pomieszczeniach biurowych temperatura nie może spadać poniżej 18 stopni Celsjusza.

Obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pracy na stanowiskach komputerowych szczegółowo reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. (Dz. U. 1998 nr 148 poz. 973). Szczegółowo opisuje obowiązki pracodawcy i wymagania wobec stanowisk komputerowych, jakie wyznacza bezpieczeństwo i ergonomia. Pracodawca zobowiązany jest do wszechstronnej oceny warunków pracy oraz eliminacji wykrytych zagrożeń i uciążliwości. W szczególności chodzi tu o:

• nieprawidłowe rozmieszczenie elementów wyposażenia,
• obciążenie wzroku,
• obciążenie układu mięśniowo szkieletowego,
• nieodpowiednie oświetlenie,
• obciążenia psychiczne związane z organizacja pracy.

Pracodawca ma też obowiązek umożliwić pracownikom łączenie pracy przy komputerze z pracą nie obciążającą wzroku i wykonywaną w innej pozycji. Limit nie przerywanej pracy przy komputerze wynosi 60 minut. Po każdej godzinie pracownik ma prawo do 5 minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy. Jeśli wyniki badań okulistycznych wykażą taką potrzebą, pracodawca musi zapewnić pracownikowi odpowiednie okulary do pracy przy monitorze.

MINIMALNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ERGONOMII, JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ STANOWISKA PRACY WYPOSAŻONE W MONITORY EKRANOWE

1. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika.

2. 1. Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:

• znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,
• obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności,
• jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy,
• regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° - po 60° w obu kierunkach,
• ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr.

2. 2. W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół.

2. 3. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.
3. 1. Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy.

3. 2. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności:

• możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0-15°,
• odpowiednią wysokość - przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury.

3. 3. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne.
4. 1. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.

4. 2. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:

• wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy,
• ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu,
• ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.

4. 3. Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała:

• naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem,
• odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°-50° w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika,
• odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.

4. 4. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej.

5. 1. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać:

• dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi,
• wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,
• regulację wysokości siedziska w zakresie 400-500 mm, licząc od podłogi,
• regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu,
• wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,
• możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,
• podłokietniki.

5. 2. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.

6. 1. Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika.

6. 2. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem - między ekranem monitora i klawiaturą - lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu.

7. 1. Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek.

7. 2. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0°-15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika.

7. 3. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania.
8. 1. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych.

8. 2. Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m.

8. 3. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400-750 mm.

9. 1. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie:

• poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach,
• należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach.

9. 2. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy nie powodujące olśnienia.

10. Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z użyciem ekranu monitora pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania:

• oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania,
• oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i (lub) doświadczenia pracownika,
• systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu,
• systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednich dla pracownika,
• bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy,
• przy tworzeniu oprogramowania i przetwarzaniu danych powinny być stosowane zasady ergonomii.

11. 1. Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40%.

11. 2. Wymagania dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, w tym dotyczące poziomu hałasu oraz promieniowania, określają odrębne przepisy i Polskie Normy.